Doğu Akdeniz, Ukrayna-Rusya savaşıyla birlikte, keşfedilen doğalgaz rezervleri nedeniyle enerji kaynaklarının elde edilmesinde alternatif bir bölge olarak büyük önem kazandı. Fakat, Hamas ve İsrail güçleri arasındaki çatışmanın şiddetlenmesi Doğu Akdeniz'deki bölgesel güvenliğin istikrarı üzerinde önemli etkiler yaratabilir.
1967 savaşı İsrail-Filistin ilişkilerinde bir dönüm noktası oldu. İsrail'in zaferi, topraklarını sistematik olarak genişletme programına başlamasının yolunu açtı. Aynı zamanda ABD'nin İsrail'e yaptığı önemli askeri yardımın başlangıcı oldu ve İsrail'in Akdeniz kıyıları boyunca deniz sınırlarını güvence altına almasına katkıda bulundu. Askeri yardım ve toprak genişlemesi büyük oranda Arap milliyetçiliğinin Arap radikalizmine dönüşmesinde de önemli bir rol oynadı. 1948’de Israil devletinin kurulmasıyla başlayan ve kısa aralıklarla kesintisiz halde devam eden çatışma, Israil’in siyasi varlığını kuşatma altında hissetmesine yol açtı ve Israil’in tehdit algısı süreklilik kazandı. Israil’in bu kuşatmayı siyasi ve askeri olarak kaldırması hiç değilse kuşatmanın bütünlüğünü bozması gerekiyordu bu amacını gerçekleştirmesi içinse ABD ile stratejik ortaklığa bağımlı olmaktan başka seçeneği de yoktu ve bu durum geçerliliğini korumaktadır.
Kuşbakışı değil, mikro değerlendirme yapıldığında, bölgedeki hâkim güç dinamikleri şu şekilde tanımlanabilir:
-Kuzey komşuları Lübnan ve Suriye: Lübnan'da konumlanmış ve Iran tarafından desteklenen Hizbullah ve diğer devlet dışı aktörler riski, kuzeyde ise Suriye-Rusya ittifakı güvenlik tehdidi oluşturmaktadır.
Bölgesel politika alanında, 1967 savaşında İsrail tarafından alınan Golan Tepeleri, İsrail ve Suriye arasında bir tampon bölge görevi görmektedir. Bu stratejik bölge, Ürdün Nehri boyunca uzanan yüksek araziyi kontrol edecek ve böylece İsrail'in doğu yakasının güvenliğini koruyacak şekilde konumlandırılmıştır.
Kuzey Galilei bölgesi: tarım ve imalat üretimi için hayati bir merkez olarak güçlü ekonomiler için çok önemli bir stratejik öneme sahiptir.
- Güney komşusu Mısır: önemli nüfusu, coğrafi konumu ve İsrail ile barış anlaşması imzalayan ilk Arap devleti olması nedeniyle İsrail-Filistin çatışmasının çözümüne yönelik her türlü çabada önemli bir aktör olmaya devam etmektedir. Ancak, sorun yine devlet dışı aktörleri kontrol etmenin zorluğundan kaynaklanmaktadır.
Bu hususlara ek olarak, en önde gelen bölgesel oyuncu olarak İran'ın bölgedeki güç dengesinde oynadığı önemli rolü de unutmamak gerekir. İran, Suriye ve Lübnan'daki Şii grupları askeri olarak aktif bir şekilde destekleyerek bölgedeki dinamikleri etkilemektedir. Suudi Arabistan ve İran'ın normalleşme süreci, diplomatik ilişkilerin yeniden tesis edilmesi ve güvenlik yardımı sağlanması açısından tüm cephelerde bir avantaj olarak öne çıktığında, Orta Doğu'daki gerilimleri azaltmayı amaçlıyordu. İki ülke arasındaki yakınlaşma süreci, Körfez bölgesinde önemli bir diplomatik ve stratejik oyuncu olan Çin'in arabuluculuğuyla başlatıldı. Çin'in BRICS koalisyonunun bir parçası olması, üye ülkelerin gelecekte küresel süper güç olma potansiyeline hizmet ediyor ve bu da uluslararası jeopolitik güç dengesinde bir değişim anlamına geliyor. İran’ın Doğu Akdeniz’deki hesabı, Hürmüz Boğazı’ndaki ve Aden Denizi’ndeki hesabıyla aynıdır ve bütünlük oluşturmaktadır. Üstelik İran’ın bu iki denizdeki hesabının, sözü eden denizleri aşan jeopolitik sonuçları olur.
Bunu akılda tutarak, bölgede önemli bir rol oynayabilecek bir diğer ülke de ham petrolün önemli tedarikçilerinden biri ve İran ile uzun bir sınırı paylaşan İsrail'in yakın bir askeri ortağı olan Azerbaycan'dır. İsrail-Filistin çatışmasının zaman içinde daha geniş bir bölgesel çatışmaya dönüşmesi, Doğu Akdeniz'in önemini arttıracak ve Ukrayna-Rusya savaşındaki değişikliklerle birlikte bölgenin istikrarını tehlikeye atacaktır.
Savaşın patlak vermesinden bu yana bölgenin jeopolitiği sürekli bir gerilim hattı üzerinde ayakta kalmaya çalışmaktadır. Uluslararası toplumun herhangi bir diplomatik müdahalesi olmaksızın sadece Ortadoğu'nun değil Doğu Akdeniz'in de güvenliği tehdit altında kalmaya devam edecektir.
Yorumlar